Nadat ik afgelopen zomer een communicatie systeem heb ingebouwd in de BMW K1200S van BBMW Peet, zie BMW K1200S Bike-to-Bike inbouwklus, ben ik behoorlijk enthousiast geworden van de KxxxxS serie van BMW. Het duurde dan ook niet lang of de trouwe Honda CBR1100XX Super Blackbird die ik 10 jaar heb gereden, werd verruild voor een BMW K1300S. Voor de geïnteresseerden, meer hierover te lezen op 10 Jaar na Dato
Afscheid van de Bird na 10 jaar en overstap naar de BMW K1300S – Foto genomen bij Motor Houtrust Den Haag
Net als de Blackbird wilde ik de BMW K1300S ook voorzien van Navigatie, Intercom en Portofoon inclusief stuurbediening. Dit was een leuke klus maar wél met een aantal uitdagingen…
INHOUD
1. BOORDNET 2. PORTOFOON 3. EXTERNE ANTENNE 4. INTERCOM 5. NAVIGATIE 6. Resultaat 7. Bronnen
- 7.1 Blackbird Owners Club
7.2 Boris Electronics
7.3 Jacobs Breda Electronics
7.4 Chainspeed
7.5 Motor Houtrust
1. BOORDNET
Het grootste probleem waar ik vorig jaar tegenaan ben gelopen met de ombouw van de K1200S van BBMW Peet is de zeer beperkte inbouwruimte. Daarnaast zorgt het CAN-bus systeem van BMW ook voor een aantal leuke uitdagingen. Voor diegenen die niet bekend zijn met CAN-bus, CAN-bus staat voor “Controller Area Network”, een standaard voor een seriële datatransmissie tussen de verschillende motoronderdelen waarbij de elektrische aansturing nog maar over een paar signaaldraden gaat i.p.v. uitgebreide kabelbomen. Het grote voordeel van CAN-bus t.o.v. conventionele bedrading is dan ook minder draden en stekers, een lager gewicht en minder storingsgevoeligheid. Maar, het betekent ook dat je niet zomaar een elektrische uitbreiding kan plaatsen zoals Intercom of Xenonverlichting. Als voorbeeld, stel je wilt het standaard halogeen dimlicht vervangen voor Xenon verlichting. Een halogeenlamp heeft een belasting van ongeveer 55 Watt, Xenon echter 35 Watt. De boordcomputer “voelt” dat de belasting minder is waardoor dit als storing wordt gezien met als gevolg dat de aansturing van het licht wordt uitgeschakeld. Kortom, wil je uitbreiden op een CAN-bus aangestuurde motorfiets, dan moet je hier goed rekening mee houden.
BMW K1300S MarcB vóór modificatie (December 2011)
1.1 Boordnet - PowerBox
Zoals gezegd zijn er een tweetal uitdagingen bij de BMW KxxxxS serie; minimale inbouwruimte én CAN-bus. Verder is het zeer belangrijk bij motorcommunicatie dat de voeding (lees accu) waar de verschillende apparaten aan gekoppeld worden een schoon signaal afgeeft. Dit om allerlei brom, fluiten en reutel te voorkomen. Helaas is dit alleen het geval als de motor niet draait…..
Ik ben dan ook als eerste begonnen met het ontwerpen van een spanningsfilter / spanningsverdeler, voor het gemak de PowerBox, waarbij ik gebruik heb gemaakt van een aantal speciale filters die er voor zorgen dat een schone voedingsspanning wordt geleverd inclusief voldoende vermogen én daarnaast aardlussen worden voorkomen. Voor informatie over aardlussen, zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Aardlus
Links- en rechts van het zadel heeft de K1300S enige ruimte om apparatuur in te bouwen. Een van de eerste probeersels voor het plaatsen van de PowerBox is te zien op onderstaande foto.
Toegepaste behuizing PowerBox die maar nèt onder de kunststof afdekkap past
Bij het ontwerp van de PowerBox, heb ik rekening gehouden met eventuele uitbreidingen van apparaten door gebruik te maken van speciale connectoren waarvan de aansluitingen gelijk gezekerd zijn. Elke zekering is voorzien van een LED zodat je direct kan zien of een zekering defect is.
Onderstaande foto laat de PowerBox zien die bestaat uit een tweetal printplaten. De onderste print zorgt voor de filtering van de spanning, de bovenste printplaat voor de spanningsverdeling en zekeren van de verschillende aansluitingen.
PowerBox voorzien van een zestal gezekerde aansluitingen
De behuizing van de PowerBox is van aluminium. Het voordeel hiervan boven kunststof is dat de elektronica afgeschermd is tegen stoorsignalen van de motor.
Aluminium behuizing PowerBox
Een tweede voordeel van de aluminium behuizing is dat deze gebruikt kan worden voor de koeling van de verschillende componenten. Om de warmteoverdracht te verbeteren heb ik gebruik gemaakt van warmte geleidende pasta tussen de componenten die gekoeld moeten worden en de behuizing.
Samengestelde PowerBox
Met de PowerBox kan maximaal 20A over 6 verschillende apparaten geschakeld worden. Door de speciaal toegepaste filters is het uitgangssignaal storingsvrij waardoor de aangesloten apparaten geen brom of ander stoorsignaal zullen doorgeven.
En het eindresultaat
1.2 Boordnet – Inkoppelen PowerBox
Zodra het contact van de K1300S wordt ingeschakeld, wordt door een minimale stuurstroom de PowerBox automatisch ingeschakeld. Hierdoor is het mogelijk deze te koppelen aan bijvoorbeeld het achterlicht aangezien de extra belasting dusdanig laag is dat het CAN-bus systeem deze extra belasting niet zal “voelen” en dus niet in storing zal gaan.
Het is echter ook mogelijk gebruik te maken van de BMW accessoire steker. Deze zit bij het balhoofd van de K1300S waar een speciale BMW accessoire contra steker voor verkrijgbaar is. Het BMW part nummer van deze steker is 83300413585.
Aktiemoment...
De BMW accessoire contra steker heeft een drietal gele draden die gemerkt zijn met 1, 2 en 3. Hierbij is 1, de massa van de accu en 3, de plusspanning geschakeld via het contact. Bij uitschakelen zit hier overigens een vertraging op van ongeveer 60 seconden.
BMW accessoire contra steker, part nummer is 83300413585
Er zit echter wél een vervelend nadeel aan het gebruik van de accessoire steker van BMW. Zodra namelijk de K1300S aan de CAN-bus acculader wordt gekoppeld wordt alle elektronica die gekoppeld is aan de accessoire steker ingeschakeld!
De oplossing hiervoor is echter niet zo moeilijk. De originele laadconnector waar de acculader op wordt gekoppeld heb ik losgemaakt uit de afdekkap en een nieuwe laadconnector gemonteerd. Deze nieuwe connector heb ik vervolgens rechtstreeks aan de accu gekoppeld. Hierdoor moet de acculader van het CAN-bus laadprogramma afgehaald worden en zal een normaal laadprogramma moeten worden gebruikt. Het voordeel hiervan is dat nog steeds de originele laadconnector gebruikt kan worden en dat het koppelen van de acculader, de elektronica zoals navigatie niet inschakelt.
Gekoppelde acculader aan de laadconnector
Het BMW partnummer van de laadconnector is 71607685121.
Laadconnector, BMW partnummer 71607685121
1.3 Boordnet – Montage PowerBox
De PowerBox heb ik links van het zadel gemonteerd. Echter, de ondersteuning van het kunststof is niet echt geweldig. Om dit te verbeteren heb ik een steun gemaakt de tussen het subframe en het kunststof zijpaneel wordt gemonteerd. Hierdoor neemt de stevigheid behoorlijk toe.
Steun ter versteviging ophanging PowerBox
Ondersteuning PowerBox gemonteerd tussen subframe en kunststof zijpaneel
De gemonteerde PowerBox is op onderstaande foto te zien.
PowerBox gemonteerd onder het linker zijpaneel
1.4 Koppeling accu
De koppeling van de PowerBox met de accu, maar ook de aansluiting met de acculader en eventuele overige apparaten die rechtstreeks aan de accu worden gekoppeld, moeten zo dicht mogelijk bij de plus pool van de accu afgezekerd worden. Hiertoe heb ik gebruik gemaakt van een aantal mini steekzekering houders zoals de volgende foto’s laten zien.
Koppeling accu
2. PORTOFOON
Zoals gezegd is de inbouwruimte bij een K1300S zeer beperkt. De meeste portofoons zijn van een dusdanige afmeting dat je ze dan ook niet goed kwijt kan. Dit is echter niet het geval bij de Kenwood TH-F7E. Deze Portofoon werkt op zowel de 2m band als de 70cm band en is ook geschikt voor de vergunningsvrije PMR kanalen. De TH-F7E wordt verkocht bij JBE in Breda, zie http://www.jacobsbredaelectronics.nl/nl/home.php
2.1 Portofoon – Inbouwen
De Kenwood TH-F7E portofoon past exact in de ruimte waar normaal gesproken door BMW het alarm wordt gemonteerd. Het is echter wel noodzakelijk om het alarm op te schuiven om ruimte te creëren.
Plaatsing Portofoon Kenwood TH-F7E
Om te voorkomen dat het alarm gesaboteerd kan worden door met een boormachine dwars door het zadel of door de onderzijde van het spatbord te boren, plaatst BMW standaard een 2mm dikke RVS plaat onder en boven de alarmunit. Echter, als je het alarm verschuift en je wilt deze platen monteren dan is het niet meer mogelijk het zadel te plaatsen.
Om dit op te lossen heb ik in de binnenbak waar het alarm en de portofoon geplaatst zijn aan de onderzijde een RVS plaat gemonteerd. De bovenzijde van het alarm is beveiligd door eenzelfde plaat echter, deze is in het zadel gemonteerd m.b.v. blindklinknagels.
RVS alarmbeveiligingsplaat t.b.v. montage onder het zadel
Door middel van blindklinkmoeren is de 2mm dikke RVS plaat onder het zadel gemonteerd
Tang om blindklinkmoeren te plaatsen
Zadel voorzien van een viertal blindklinkmoeren (M4 schroefdraad)
Het bijkomende voordeel van deze werkwijze is dat het alarm over een groter oppervlak beschermt is en daarnaast dat het alarmsignaal luider klinkt doordat meer ruimte zit tussen het alarm en de RVS plaat die onder het zadel is gemonteerd dan in de oorspronkelijke situatie. Het eindresultaat is op de volgende foto te zien.
RVS Alarmbeveiligingsplaat gemonteerd onder het zadel
2.2 Portofoon – ControlBox
Omdat ik het bijzonder handig vind als het volume van de portofoon te regelen is vanaf het stuur, maar ook de VOX functie die er voor zorgt dat de portofoon automatisch gaat zenden als je gaat praten heb ik een bedieningsconsole, voor het gemak ControlBox, gemaakt met deze mogelijkheden. Uiteraard is het ook mogelijk om met de ControlBox de Vox functie uit te schakelen. Mocht je aan het bellen zijn, dan hoeft niet iedereen mee te luisteren naar dit gesprek over de portofoon die door de VOX functie automatisch wordt ingeschakeld…..
De ControlBox zelf is van een aluminium behuizing gemaakt. Deze is te zien op de volgende foto.
Behuizing ControlBox
De elektronica waarmee het volume van de portofoon te regelen is, de VOX functie in- en uit te schakelen is en om eventueel een uitbreiding in en uit te schakelen is, staan op de volgende foto’s.
Elektronica ControlBox
Elektronica ControlBox voorzien van VOX en optionele schakelaar
Ook bij dit onderdeel was het weer een uitdaging hoe je deze fatsoenlijk kan monteren. Uiteindelijk heb ik gebruik gemaakt van de steun waar normaal gesproken een spiegel op gemonteerd wordt bij de K1200R naked bike van BMW. Het BMW part nummer is 32727673917. Met dank aan Marnix van Motor Houtrust voor de tip!
ControlBox montage steun, BMW part nummer 32727673917
Om enige stevigheid te krijgen in de montage van de behuizing, heb ik in de behuizing van de ControlBox een aluminium versteviging gemaakt. Door middel van een M10 bout wordt deze versteviging vastgetrokken op de montage steun.
Versteviging ControlBox
Versteviging ControlBox, gemonteerd aan onderzijde behuizing
De ControlBox gemonteerd op de linker stuurhelft ziet het er als volgt uit.
Volumeregeling Portofoon, VOX functie en optioneel
De schakelaars die ik gebruikt heb zijn voorzien van LED’s in de tip van de schakelaar. Hierdoor kan je direct zien wat ingeschakeld is aangezien de LED van groen naar rood verandert bij inschakelen.
LED’s in de tip van de schakelaar geven aan of een functie is ingeschakeld
Aangezien het mogelijk moet zijn om ook handmatig de Portofoon in te schakelen heb ik tevens een PTT (Push-to-Talk) schakelaar geplaatst. De PTT schakelaar is gemonteerd door middel van een aluminium steun die aan de onderzijde van de linker stuurhelft is geborgd.
Montagesteun PTT schakelaar
Ook de steun is mat zwart gepoedercoat, de gele knop is evenals de volumeregelaar van de Portofoon vervangen voor een witte wat beter uitkomt bij het geheel van de K1300S. Het resultaat is op de onderstaande foto te zien.
Montagesteun PTT schakelaar
Afgemonteerd op de K1300S ziet het resultaat er als volgt uit.
Push-to-Talk schakelaar
2.3 InterfaceBox
De elektronica van de ControlBox en de PTT schakelaar moeten gekoppeld worden aan het Intercom systeem en de Portofoon. Daarnaast moet de optionele schakelaar op de ControlBox een relais aan sturen zodat naderhand eventuele uitbreidingen makkelijk geplaatst kunnen worden zonder de hele bekabeling opnieuw te moeten leggen. De koppeling is gemaakt door middel van een InterfaceBox die de verschillende onderdelen koppelt. Daarnaast is de InterfaceBox voorzien van de nodige schakelelektronica voor eventuele uitbreidingen. De InterfaceBox is ook gemaakt van een aluminium behuizing, dit om stoorsignalen van buitenaf tegen te houden.
InterfaceBox die o.a. de Portofoon, Intercom, ControlBox en PTT koppelt
De stuurelektronica ziet er als volgt uit. Ook hier heb ik gebruik gemaakt van de aluminium behuizing om de elektrische componenten te koelen.
Stuurelektronica InterfaceBox
Geassembleerd ziet de InterfaceBox er als volgt uit. De rode LED op de foto geeft de stand van de optionele schakelaar op de ControlBox aan.
Geassembleerde InterfaceBox
Om slijtage van de bekabeling te voorkomen zijn de verschillende kabels voorzien van een extra bescherming.
Bekabeling InterfaceBox, van links naar rechts, ControlBox, PTT, Intercom en Portofoon
De InterfaceBox is aan de rechterzijde van het zadel aan het subframe afgemonteerd. Hiertoe heb ik een speciale steun van aluminium gemaakt zoals op de onderstaande foto is weergegeven.
Montagesteun InterfaceBox
De InterfaceBox afgemonteerd aan het subframe bij de rechterzijde van het zadel. De volgende foto laat het e.e.a. zien.
InterfaceBox, koppelt Portofoon, PTT en ControlBox met de Intercom
3. EXTERNE ANTENNE
3.1 Externe Antenne - Antenne
Om een betere ontvangst én bereik te hebben, heb ik gebruik gemaakt van een externe antenne. Het type antenne die ik heb gebruikt heeft geen speciale tegenmassa nodig zoals het dak van een auto om goed te functioneren. Meer hierover is te lezen in een eerder artikel dat ik geschreven heb over motorcommunicatie in 2007, zie http://www.blackbirdownersclub.eu/phpBB ... php?p=5#p5
Diamond SG-M504 externe antenne
3.2 Externe Antenne – Chassisbevestiging en antenne kabel
Voor de connector waar de externe antenne op gemonteerd wordt heb ik gebruik gemaakt van Sirio, part nummer SG-AC/U. Deze is verkrijgbaar bij Boris Electronics in Waalwijk, zie http://www.boris.nl.
De kabel heb ik voorzien van een speciale mantel die een extra bescherming biedt. Aan de portofoonkant heb ik een connector gemonteerd zodat de externe antenne direct aan de portofoon gekoppeld kan worden.
Chassisbevestiging en bekabeling externe antenne
3.3 Externe Antenne – Antenne steun
Om de externe antenne te monteren heb ik een steun gemaakt die onder de kentekenplaat wordt gemonteerd. Ter versteviging is de zijkant van deze steun aan het subframe afgemonteerd.
Antenne steun gemaakt van aluminium
Voor een net uiterlijk is de antenne steun voorzien van een mat zwarte poedercoating.
Antennesteun voorzien van mat zwarte poedercoating
Het resultaat is op onderstaande foto te zien.
Gemonteerde antenne - Diamond SG-M504
4. INTERCOM
Het Intercom systeem waar de BMW dealer op gestandaardiseerd is, is Baehr. Ondanks dat ik de afgelopen jaren veel heb gewerkt met Baehr en nauwe contacten heb met de ontwikkelaars van Baehr in Duitsland, ben ik overgestapt op Autocom. Dit heeft alles met de afmetingen van de Intercom unit te maken. Het stereo systeem van Baehr, de UltimaXL, is namelijk aanzienlijk groter als de Autocom Super Pro Automatic. En zoals gezegd, inbouwruimte is minimaal op een K1300S….
4.1 Intercom – Autocom Super Pro Automatic
Onderstaande foto laat de Autocom Super Pro Automatic zien. Een van de leuke features van dit systeem is de “Side Tone”. Hiermee hoor je je eigen stem door je headset waardoor je minder snel geneigd bent te gaan schreeuwen waardoor de spraak beter overkomt.
Autocom Super Pro Automatic
4.2 Intercom – Montage steun
De Intercom heb ik rechts naast het zadel aan het subframe afgemonteerd. Hiertoe heb ik een aluminium steun gemaakt.
Montage steun Autocom Super Pro Automatic
Het geheel gemonteerd aan het subframe ziet er als volgt uit.
Autocom Super Pro Automatic gemonteerd, links op de foto de InterfaceBox
Gedurende het project werd de K1300S steeds kaler....
4.3 Headset aansluiting
Autocom levert een mooie houder voor de headset connector, Autocom kit 2422, zie afbeelding.
Autocom Kit2422
De houder waar de connector in wordt geplaatst die naar de Intercom gaat heeft echter een nadeel. De dubbelzijdige tape laat zéér snel los met als gevolg dat je tijdens een rit aardig kriegel begint te worden….
Dit probleem heb ik opgelost door een aanpassing op de houder te maken waarmee het tevens mogelijk wordt deze fatsoenlijk op je stuurhelft te monteren.
In de headset connector houder heb ik een tweetal uitsparingen in gefreesd. Door gebruik te maken van M4 boutjes en M4 carrosserieringen wordt de headset connector houder gemonteerd op een plaatje zoals in onderstaande foto’s is aangegeven.
Aanpassing van de headset connector houder en onderdelen voor de montage hiervan
Aangepaste headset connector houder en steun
Geassembleerde headset connector houder
Gemonteerde headset connector houder
Headset aangesloten op de headset connector houder
5. NAVIGATIE
In eerste instantie heb ik gekeken naar de BMW Navigator IV. Dit is exact hetzelfde systeem als de Garmin Zumo 660 echter, de Navigator IV heeft een aparte cradle met een viertal functie toetsen die me toch wel handig leken.
Toen ik me hier echter in ging verdiepen bleek dat de BMW Navigator IV géén stereo muziek ondersteunde, géén TMC aansluitmogelijkheden had en géén microfoon ingang. Bijzonder jammer, BMW laat hier een groot marktaandeel liggen.
5.1 Navigatie - Garmin Zumo 660
De Navigator IV is het dus niet geworden maar wel de Garmin Zumo 660.
Navigatie Garmin Zumo 660
5.2 Navigatie - Montagesteun
Voor de montage van het navigatie systeem heb ik gebruik gemaakt van de binnendraad in het balhoofd. Het BMW embleem heb ik verwijderd waarna een draadstang geplaatst kan worden. Hier is vervolgens een RVS schijf overheen gegaan waarna ik een RAM Mount bol heb geplaatst.
Montagesteun Navigatie Garmin Zumo 660
Montagesteun Navigatie Garmin Zumo 660 - Detail
6 RESULTATEN
6.1 Geluidsopnames Portofoon
De volgend opname is gemaakt tussen de 80km/u en 120km/u. Uhm, let maar niet op de inhoud van het gesprek...
Geluidsopnamen Portofoon
6.2 Geluidsopnames GSM
En hier een leuk telefoongesprek met BBMW Peet gemaakt in Duitsland.
Geluidsopname telefoon
6.3 De Fotos
Detail ControlBox
Detail antenne
BBMW Peet en MarcB
Foto genomen September 2012
7. BRONNEN
Er zijn nogal wat bedrijven die claimen de wijsheid in pacht te hebben. Helaas is dit niet altijd het geval en betaal je al snel de hoofdprijs. Dit onderwerp geeft een opsomming van bedrijven waar ik zeer goede ervaringen mee heb en waar ik de verschillende onderdelen gekocht heb. Daarnaast heb zijn een aantal referentiebronnen vermeld die als naslag gebruikt kunnen worden.
7.1 Blackbird Owners Club
Op het forum van de Nederlandse Blackbird Owners Club waarvan ik Webmaster ben, heb ik de afgelopen jaren meerdere artikelen gepubliceerd over motor communicatie. Bijgaand een opsomming.
2007 - Bike-to-Bike Inbouw winterklus 2007
2008 - Bike-to-Bike winterklus 2008
2011 - BMW K1200S Bike-to-Bike inbouwklus
7.2 Boris Electronics
Alles op het gebied van elektronica onderdelen, componenten en bekabeling waar je zelfs voor een weerstandje van €0,05 een perfecte service krijgt!
Boris Electronics b.v.
Loeffstraat 36
5142 ES Waalwijk
T 0416-343124
http://www.boris.nl
7.3 Jacobs Breda Electronics
Specialist op het gebied van de professionele zendamateur. Veel know-how én scherpe prijzen.
JBE – Jacobs Breda Electronics
Liesbosstraat 9-14
4813 BD Breda
T 076-5212881
http://www.jacobsbredaelectronics.nl
7.4 Chainspeed
Chainspeed in Engeland is een reseller van Autocom producten, ook voor de Nederlandse markt! Niet alleen zijn de prijzen vele malen interessanter als die in Nederland, daarnaast is het technische kennis nivo ook nog eens zeer goed. Wil je de specialist op het gebied van Autocom spreken, bel dan met Sam Wray op nummer 0044 1994 484428
Email: info@chainspeed.co.uk
T 0044 1994 484428
http://www.chainspeed.co.uk/
7.5 Motor Houtrust
Officiele BMW motordealer die een zeer goede indruk op me heeft gemaakt. Niet alleen de klantvriendelijkheid en servicegerichtheid maar in het bijzonder de brede technische know-how is uitstekend. Een aanrader!
Motor Houtrust, van links naar rechts, MarcB, Super-BMW en BBMW Peet
Motor Houtrust B.V.
Rhone 36
2491 AP Den Haag
T 070-3177177
http://www.motorhoutrust.nl